Copyright 2013 ©  Cattery de Luro

Cattery Geschiedenis Het uiterlijk Uitleg kleuren Genetica Genetica simpel

Bij het fokken van katten is het handig om wat te weten over vererving. Zo kun je van te voren weten wat je uit 2 ouderdieren kunt verwachten qua kleur en wat niet.

Auteur: E. van Egeraat

In iedere cel van elk mens of dier bevindt zich een celkern met daarin de genen. Deze genen bevatten de erfelijk eigenschappen van het individu, het dna.

Bij katten bevinden de genen zich op 38 chromosomen, paarsgewijs zijn het 19 paar chromosomen. De voortplantingcellen (de eicellen en de zaadcellen) deze zijn anders want die bevatten maar de helft van chromosomen namelijk 19. Als een eicel en een zaadcel samensmelten dan is het aantal chromosomen weer 38, 19 paar.

Een bevruchte eicel noemt men een zygote. Uit deze ene cel ontwikkeld zich een kitten, de genen in deze cel zijn afkomstig van de ouders, de ene helft van de moeder, de andere helft van de vader.

Ieder gen zit op een vaste plaats op de chromosomen.

Als een kat voor een bepaalde eigenschap 2 x hetzelfde gen heeft dan is de kat homozygoot voor deze eigenschap.

Heeft een kat voor een bepaalde eigenschap 2 verschillende genen dan is de kat hetrozygoot voor deze eigenschap.

Een gen kan dominant of recessief zijn. Een dominant gen wat maar 1 x aanwezig is komt tot uiting terwijl een recessief gen pas tot uiting komt als dit 2 x aanwezig is.

Voorbeeld: Het gen voor bloedgroep A is dominant over het gen voor bloedgroep b.

Als een kat van de ene ouder een bloedgroep A gen krijgt en van de andere ouder een bloedgroep b gen dan heeft de kat bloedgroep A omdat het A-gen een dominant gen is over het bloedgroep b-gen.

Om te onthouden:

• Uit 2 ouderdieren met bloedgroep b kunnen alleen kittens geboren worden met bloedgroep b.
• Uit 2 ouderdieren met bloegroep A en beide drager van het b-gen kunnen zowel kittens met bloedgroep A en kittens met bloedgroep b geboren worden.
• Het fenotype is dat wat tot uiting komt.
• Het genotype is de genetische aanleg die de kat heeft.

De 3 genen die een kat tot een birmaan maken.

• het langhaargen, recessief ten opzichte van korthaar
• colourpoint gen, recessief ten opzichte van een geheel gekleurde vacht
• white gloves gen, recessief ten opzichte van een geheel gekleurde vacht

Dit laatste gen veroorzaakt de witte sokjes en komt alleen bij de birmaan voor, wit in de vacht of op de voetjes bij en huiskat, Ragdoll of ander ras wordt veroorzaakt door een ander gen dat dominant is.

De bovenstaande genen draagt elke birmaan 2 maal.

Voorbeeld: als een birmaan met een gewone effen huiskat wordt gekruisd dan komen daar kortharige, geheel gekleurde kittens uit zonder witte voetjes en geen blauwe ogen. Deze kittens dragen wel het gen voor langhaar, het gen voor colour-point en het gen voor white gloves.

De basiskleur:

Bij de kat bestaan eigenlijk maar 2 kleuren voor de vacht, zwart en rood.

Deze kleuren zitten op het x-chromosoom, de tegenhanger is het y-chromosoom. Dit zijn de geslachtschromosomen die bepalen of het kitten een poesje of een katertje is.

Poezen hebben 2 x-chromosomen, daarom kunnen poezen zowel rood als zwart zijn (tortie).

Katers hebben 1  x-chromosoom en 1 y-chromosoom dus maar 1 kleur, rood of zwart want het y-chromosoom draagt geen basiskleur.

Alle andere genen (factoren) die de kleur beinvloeden zitten op andere chromosomen en zijn daarom niet van het geslacht afhankelijk.

Een poesje krijgt van beide ouders een x-chromosoom, dus als moeder zwart is en vader rood komen er tortie poesjes uit.

Een katertje krijgt alleen van zijn moeder een x-chromosoom, van vader krijgt hij een y-chromosoon en daar zit geen basiskleur op. Daarom erft een kater altijd de basiskleur van zijn moeder.

Genen die de kleur beïnvloeden: ( bij de birmaan)

Naast bovenstaande genen kunnen er bij de birmaan meer genen voorkomen die de kleur beinvloeden.

• het gen voor verdunning, recessief
• het gen voor chocolate, recessief
• het gen voor tabby, dominant

Als een gen recessief is, heeft een kat er 2 van nodig om tot uiting te komen.

Voorbeeld, (bij deze voorbeelden ga ik even uit van een kat zonder rood).

• een birmaan heeft  1x verdunning, hij is dan seal-point,
• een birmaan heeft  2x verdunning, dan is hij blue-point.
• een birmaan heeft  1x chocolate-gen, hij is dan seal-point,
• een birmaan heeft  2x chocolate-gen, hij is dan chocolate-point.
• een birmaan heeft  1x tabby-gen, hij is dan tabby-point. (tabby is dominant)

Lilac:

Het lilac-gen bestaat niet. Wat is lilac dan?

• Als een kat 2x het chocolate gen heeft én 2x het gen voor verdunning dan is een kat lilac.
• Een kat kan chocolate dragen en een kat kan verdunning dragen, maar het lilac-gen kan een kat niet dragen.

Voorbeeld: Een chocolate-point poes die verdunning draagt wordt gedekt door een blue-point kater die chocolate draagt, één van de kittens krijgt het gen voor verdunning van moeder en het gen voor chocolate van vader, welke kleur is dit kitten? Het kitten is lilac.

Welke kleuren kunnen er nog meer uit deze combinatie geboren worden? Seal-point (de kat draagt dan verdunning en chocolate), blue-point (de kat draagt dan chocolate), chocolate-point (de kat draagt dan verdunning).

Rood, red-point en creme-point:

Een aantal jaren geleden is rood er bij de birmaan ingefokt, en zo komt men aan red-point en als de kat 2x verdunning draagt dan is hij creme-point.

Als een red-point of creme-point birmaan 2x chocolate draagt dan is niet te zien aan het fenotype, genetisch is zo´n kat chocolate.

Wat houdt dat in voor de nakomelingen?

Voorbeeld:

• Een creme point-kater die genetisch chocolate is wordt gekruisd met een lilac-point poes. Welke kleuren kunnen de kittens zijn? Katertjes lilac-point en poesjes lilac tortie-point.
• Een creme point-kater die 1x de factor voor chocolate draagt wordt gekruisd met een lilac-point poes. Welke kleuren kunnen de kittens zijn? Katertjes blue-point en lilac-point en poesjes blue tortie-point en lilac tortie-point.
• Een creme point-kater die geen factor voor chocolate draagt wordt gekruisd met een lilac-point poes. Welke kleuren kunnen de kittens zijn? Katertjes blue-point en poesjes blue tortie-point.

Wat je kunt weten:

Je kunt een kat dna laten testen om te weten of de kat drager is van choc of verdunning maar soms is dat helemaal niet nodig als je naar de stamboom kijkt (of naar de nakomelingen als die er al zijn).

• als één van de ouders een verdunde kleur heeft (blue- lilac- creme-point) dan draagt de kat zelf ook de verdunning.
• als één van de ouders chocolate- of lilac-point is dan draagt de kat zelf ook chocolate.
• als één van de nakomelingen van de kat een verdunde kleur heeft  (blue- lilac- creme-point) dan draagt de kat verdunning
• als één van de nakomelingen van de kat chocolate- of lilac-point is dan draagt de kat chocolate-factor.

Voorbeeld: Een seal-point kater heeft 2 seal-point ouders, dus we weten niet of hij choc of verdunning draagt. Hij dekt een lilac-point poes, er worden 3 seal-point kittens geboren. Weet je dan al iets zeker?

Nee, waarschijnlijk draagt hij geen verdunning of choc maar zeker weten doe je dat niet, het kan toeval zijn dat er alleen seal-point kittens geboren zijn.